تاریخچه پیدایش سیستم اعلام حریق
سال ها پیش انسان ها به دنبال آتش سوزی های متمادی دریافتند که واکنش سریع و به موقع هنگام آتش سوزی بسیار حائز اهمیت می باشد و می تواند خطرات جانی و مالی را به شدت کاهش دهد. بنابراین افرادی در کارخانجات و مکان های صنعتی با استفاده از هشدارها و زنگ های دستی به محض وقوع آتش ، آتش نشانی را باخبر می کردند. اما در اکثر مواقع زنگ هشدارها به وضوح شنیده نمیشد و در اکثر اوقات آتش نشان ها را به اشتباه می انداختند و آن ها را به مکان دیگری هدایت می کردند. بدین ترتیب با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی سیستم های اعلان حریق برای هشدار به موقع و دقیق محل آتش سوزی طراحی و ساخته شدند.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم یا دستگاه اعلام حریق مجموعه ای از تجهیزات آتش نشانی نظیر دتکتور دود، حرارت، شعله و گاز، آژیرها و فلاشرها است که برای تشخیص علائم حریق و آشکارسازی وقوع حریق در اماکن مختلف عمل می کنند.
اجزای سیستم اعلام حریق :
- مرکز کنترل اعلام حریق: که وظیفه کنترل ورودی ها و خروجی ها را بر عهده دارد.
- تجهیزات ورودی: نظیر انواع دتکتورهای دود، حرارت، گاز، شعله، شستی اعلام حریق و…
- انواع تجهیزات هشداردهنده: نظیر آژیر اعلام حریق، فلاشر و…
- منبع تغذیه: که وظیفه تامین انرژی الکتریکی سیستم را در طول دوره فعالیتش بر عهده دارد.
- تجهیزات جانبی دیگری نیز نظیر انواع ماژول های ورودی و ماژول های خروجی که برای ارتباط سیستم اعلان حریق با سایر سیستم ها و تجهیزات به کار می روند.
- سیستم اعلام حریق آدرس پذیر (Addressable):
یک سیستم اعلام حریق آدرس پذیر از مجموعه ای از آشکارساز های آتش است که به یک صفحه کنترل مرکزی متصل می شوند. اصول کشف و تشخيص حريق در سيستم هاي آدرس پذير مشابه سيستم هاي متعارف است، بجز اينکه با استفاده از سیستم های آدرس پذیر، هر دستگاه دارای یک آدرس یا مکان است، که این امکان را می دهد تا آشکارساز دقیق مکان حریق ایجاد شده را به سرعت شناسایی کند.
مدار کشف در اينگونه از سيستم ها به صورت حلقه ای (لوپ) است که از تابلوي کنترل مرکزي آغاز و به همان تابلو ختم مي شود و کليه تجهيزات کشف و اعلام در همين مدارهای حلقوي جاي مي گيرند.
هر لوپ مي تواند به تناسب تعداد تجهيزات و سطوح مورد حفاظت، يک يا چند منطقه (زون) را شامل شود و هر تابلوي کنترل مرکزي آدرس پذير نيز مي تواند يک يا چند حلقه را پشتيباني کند.
به عبارتی دیگر در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به طور دقیق دیوایسی که دچار حادثه شده است را مشخص می کند. به نوعی از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر سیستم اعلام حریق هوشمند نیز گفته می شود.
- سیستم اعلام حریق بی سیم (Wireless):
سیستم های اعلام حریق بی سیم از هیچ گونه سیم کشی بین پانل کنترل آتش و سایر دستگاه ها استفاده نمی کنند. بیشتر سیستم اعلام حریقی که امروزه استفاده می شوند بی سیم هستند. از پیشرفته ترین فن آوری هوشمند استفاده می کنند و می توانند در یک خانه هوشمند با کاربرد های مختلف نرم افزاری ادغام شوند. در سیستم های اعلام حریق بی سیم، سیگنال از ردیاب ها به صفحه کنترل با فرکانس رادیویی منتقل می شود. سیستم اعلام حریق بی سیم در اماکنی که امکان سیم کشی و یا تغییر و دسترسی به تمام نقاط آن وجود ندارد استفاده می شود.
سیستم اعلام حریق هوشمند چیست؟
سیستم اعلام حریق هوشمند مجموعه ای از تجهیزات آتش نشانی است که به هم متصل شده و کامل کننده کار یکدیگر هستند که به وسیله این تجهیزات وجود خطر یا رخداد حادثه را هشدار می دهد. همان طور که بالاتر ذکر کردیم نوعی از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به عنوان سیستم اعلام حریق هوشمند شناخته می شود.
تجهیزات آتش نشانی از جمله دتکتور ها با توجه به وجود دود یا حرارت داده هایی از محیط اطراف جمع آوری می کنند که این داده ها به صورت سیگنال هایی به کنترل پنل یا دستگاه مرکزی اعلام حریق فرستاده می شود. کنترل پنل به عنوان هسته سیستم اعلام حریق این داده ها را بررسی می کند و دستور اعلام حریق را به دستگاه های هشدار دهنده همچون آژیر و فلاشر ارسال می کند. در واقع کنترل پنل راه ارتباطی بین دستگاه های آشکارساز و دستگاه های هشدار دهنده است.
مزایای سیستم اعلام حریق هوشمند
- سیستم اعلام حریق هوشمند قابلیت اتصال به دیگر تجهیزات امنیتی ساختمان را دارد.
- نگهداری و تعمیر سیستم اعلام حریق هوشمند هزینه کمی به همراه دارد.
- به صورت 24 ساعته ساختمان را مانتیور می کند.
- در سیستم اعلام حریق هوشمند امکان این وجود دارد تا حساسیت تجهیزات آشکار کننده توسط شخص تنظیم شود.
- سیستم اعلام حریق هوشمند احتمال بروز آتش سوزی را تشخیص می دهد.
- با تشخیص به موقع آتش سوزی از خسارات سنگین جانی و مالی جلوگیری می کند.
تفاوت سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر
هر دستگاهی که به سیستم اعلام حریق آدرس پذیر متصل است آدرس منحصر به فرد خود را دارد. با تشخیص آتش سوزی، آدرس دستگاه، در صفحه کنترل اصلی نشان داده می شود و به شما می گوید دقیقاً کدام دستگاه فعال شده است. با این کار می توانید مکان دقیق آتش سوزی را پیدا کرده و سریع خاموش کنید.
اما در یک سیستم اعلام حریق متعارف، هیچ راهی برای تعیین محل دقیق آتش سوزی وجود ندارد. با این حال، با سیم کشی ساختمان خود در مناطق مختلف بر اساس زون بندی، می توانید یک ایده کلی از محل آتش سوزی دریافت کنید. به عنوان مثال اگر دو طبقه دارید، می توانید طبقه اول را به عنوان منطقه (زون) 1 و طبقه دوم را به عنوان منطقه (زون) 2 سیم کشی کنید. بنابراین اگر آتش سوزی در زون 1 باشد، می دانید که آتش در طبقه اول رخ داده است.
نحوه سیم کشی سیستم اعلام حریق متعارف و سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
سیستم اعلان حریق آدرس پذیر دستگاه ها را با استفاده از یک حلقه متصل می کند. در واقع یک سیم همه دستگاه ها را به صفحه کنترل متصل می کند. هر دو انتهای حلقه سیم به صفحه کنترل متصل می شوند. در یک سیستم اعلان حریق متعارف، هر دستگاه از طریق سیم مخصوص خود به جای یک سیم مشترک به صفحه کنترل متصل می شود. یک انتهای سیم دستگاه و دیگری صفحه کنترل خواهد بود.
تفاوت بین حلقه و زون در سیستم اعلام حریق
زون در سیستم اعلام حریق متعارف بیان می شود. برای نشان دادن آتش سوزی در یک ساختمان، هر طبقه به طور معمول به یک منطقه (زون) تقسیم می شود. یک ساختمان با 3 طبقه را می توان به 3 منطقه تقسیم کرد، هر منطقه شامل یک سیم است که چندین دستگاه را به هم متصل می کند (شستی ها و دتکتور ها). سیم کشی در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به صورت حلقه یا لوپ است. به این صورت که سیم کشی از ترمینال خروجی لوپ در کنترل پنل خارج شده و بعد از گذشتن از تجهیزات مجدد به کنترل پنل و ترمینال ورود لوپ، وارد می شود.
برتری سیستم اعلام حریق آدرس پذیر نسبت به سیستم اعلام حریق متعارف
رایج ترین نوع آلارم هایی که مشاغل استفاده می کنند سیستم های اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر هستند. هر دو نوع سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سیستم اعلام حریق متعارف دستگاه های اتصال (مثل شستی و دتکتور دود) را به یک صفحه کنترل اصلی متصل می کنند. تفاوت اصلی این دو سیستم اعلام حریق در این است که با سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر، می توانید دقیقاً مشخص کنید که کدام دستگاه فعال شده است. پس سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در مکان های حساس کاربرد بیشتری دارد.
مزایای استفاده از سیستم اعلام حریق آتش نشانی
اولین و مهم ترین سود استفاده از سیستم اعلام حریق، نجات جان انسان ها است. کوچک ترین اهمیت سیستم اعلام حریق این است که افراد را نسبت به ایجاد آتش، آگاه می کند و به آن ها اجازه فرار می دهد. مزیت بعدی سیستم اعلام حریق این است که موجب کاهش آسیب مالی بیشتر می شود. همچنین سیستم اعلام حریق با آگاهی سریع تر افراد و سازمان آتش نشانی وقفه کاری کمتری در کسب و کار افراد ساکن ساختمان ایجاد می کند.
استانداردهای اعلام حریق
استاندارد NFPA72
استاندارد آمریکایی NFPA72 یکی از به روزترین استانداردهای طراحی سیستم های اعلان حریق می باشد که هر سه سال به روز رسانی می شود. آخرین نسخه این استاندارد (نسخه 2019) می باشد.
BSاستاندارد 5839
استاندارد BS5839 یک استاندارد انگلیسی در خصوص طراحی و اجرای سیست های اعلان حریق است که آخرین نسخۀ آن در سال 2017 منتشر شده است. سادگی استفاده از این استاندارد باعث شده است که بیشتر پیمانکاران در پروژه های خود از این استاندارد استفاده کنند. همچنین لازم به ذکر است که نسخه 2013 این استاندارد توسط سازمان ملی استاندارد ایران، تحت عنوان استاندارد ملی اعلام حریق ترجمه فارسی و تدوین شده است.